ช.ชิดชล
“โอ้โห! เสียงกังวานดีมาก กว้างใหญ่เต็มห้องเลย เสียงกังวานน่าฟังมาก ฟังแล้วไม่อยากไปไหนเลย เสียงกังวานช่วยเพิ่มความไพเราะมาก จัดชุดจูนเสียงระดับเทพ เสียงกังวานดีมาก ทำไมเสียงกังวานได้ขนาดนี้ ฟังดีมาก อยากได้แบบนี้ไปอยู่ที่บ้านจังเลย” เป็นคำกล่าวที่ได้ยินได้ฟังมามาก ทั้งจากคลิปเสียงที่เปิดโชว์กัน หรือตามงานโชว์เครื่องเสียงต่างๆ ท่านแน่ใจนะครับว่า เสียงกังวานที่ท่านชอบและต้องการนั้น ใช่ความกังวานหรือเป็นเพียงเสียงที่ ก้อง เท่านั้น…
ในการลองฟังนั้น ลองให้นานและมั่นใจเสียก่อน จับประเด็นให้แม่น ว่าเสียงนั้นมาจากลำโพง หรือเป็นเสียงที่สะท้อนกับวัสดุอื่นหรือผนังห้อง ลองพิจารณาให้ถี่ถ้วนว่า เป็นเสียงที่กังวานที่เพิ่มความไพเราะน่าฟังให้กับเสียง หรือเป็นเสียงที่ก้อง ด้วยชุดอุปกรณ์ไม่ลงตัว หรือก้องจากไม่ได้จัดแต่งสภาพอะคูสติกห้องฟัง
เสียงก้อง
เสียงที่ได้ยินเสมอหรือระดับความดังใกล้เคียงกับเสียงหลัก เสียงที่เราได้ยินจากชุดเครื่องเสียงนั้น มักจะมีเสียงหลักคือต้นเสียงและเสียงที่รองลงไปคือหางเสียง หากได้ยินแต่เสียงหลักที่มีความชัดเจนของต้นเสียง ทุกเสียง ทุกเครื่องดนตรีดังเท่ากันหมด หรือมีความแตกต่างอ่อนแกดังเบาแตกต่างกันน้อยมากๆ หรืออีกแบบคือ มีหางเสียงที่ทอดยาว ยาวแบบไม่ได้แผ่วเบาลงไป หางเสียงนั้นทั้งปริมาณ น้ำหนักใกล้เคียงกับเสียงหลัก โดยทุกเสียงเชื่อมโยงกันไปตลอด แบบนี้จะเข้าข่าย เสียงก้องมากกว่าเสียงกังวาน ซึ่งหากฟังผิวเผินจะเหมือนเสียงมีความต่อเนื่อง ลื่นไหล วงกว้าง ทั้งที่จริงแล้วมันคือเสียงที่ขาดความอ่อนแก่ ขาดความคมชัดเป็นกลุ่มก้อน เป็นเสียงที่ฟุ้งกระจายก้องกันอยู่
เสียงกังวาน
เสียงที่ได้ยินไม่เสมอหรือระดับความดังแตกต่างจากเสียงหลัก โดยมีความเบาลดระดับลง เสียงร้องหรือเสียงเครื่องดนตรีที่ได้ยิน ตามปกติต้นเสียงนั้นจะมีความชัดเจน มีความดังในระดับที่ฟังชัด และค่อยๆเบาลงหรือทอดหางเสียงให้เบาลง หรือค่อยๆจางหายไป เรียกว่า ความดัง ความชัดไม่เท่ากับเสียงนั้นในตอนต้น จะทอดหางเสียงยาวหรือสั้นนั้น สุดแล้วแต่การบันทึกหรืออรรถรสของบทเพลงนั้นๆ แต่มีข้อสำคัญคือ ต้องมีความแตกต่างในด้านความดัง ความชัด จากต้นเสียงไปถึงปลาย มีความอ่อนแก ในบางครั้งอาจมีความชัดเจนในการย้ำเน้นให้รับรู้ถึงความแรงและความเบา ระดับความดังรวมถึงรายละเอียดนี่เอง ที่ทำให้เสียงกังวานเป็นเสียงที่น่าฟัง ได้ความไพเราะ แตกต่างจากเสียงก้อง
ความแตกต่าง
ตามปกติเสียงหลักจะมีความชัดเข้มทั้งพลัง น้ำหนักและความดัง เสียงรองควรจะเบา ปริมาณน้อยลงก่อนจางหายไปลองฟังด้วยเพลงที่คุ้นหูสักหน่อย เลือกเพลงร้อง ที่คุ้นเคยกับเสียงนักร้อง แล้วฟังดูว่า หางเสียงที่ทอดยาวออกไปนั้น ค่อยๆจางหาย หรือค่อยๆแผ่วเบาลงไปจากต้นเสียงหรือไม่ หรืออาจจะเป็นเสียงกลองที่มีขนาดใหญ่ ลองฟังดูว่าเสียงไม้กระทบหนังกลองแล้วต่อมารับรู้ถึงเสียงที่หนังกลองกระเพื่อมจนแผ่วเบาลงไปได้ไหม เครื่องดนตรีโลหะหรือเครื่องดนตรีประเภทเป่าก็สามารถรับฟังได้เช่นกัน ให้สังเกตที่แรกต้นเสียงและปลายเสียงที่เป็นลมอันแผ่วเบา
ลองฟังใกล้ลำโพงสักหน่อย ต้องได้ยินเสียงหลักๆออกมาจากหน้าลำโพง ที่มีความชัดเจน ไม่ใช่เสียง ความชัดเจนไปอยู่ในตำแหน่งที่ห่างลำโพงออกไป หรือไปอยู่บริเวณผนังห้องด้านข้างหรือด้านหลัง หากมีเสียงที่หน้าดอกลำโพงชัดเจน และมีเสียงที่ตำแหน่งอื่นด้วย เช่น แถวๆผนังห้อง เสียงนั้นควรแผ่วเบา หรือมีพลังเสียง ความชัด ที่น้อยกว่าเสียงที่ออกมาจากหน้าดอกลำโพง อีกรูปแบบคือ ไปฟังใกล้ๆผนังห้อง ต้องได้ยินเสียงหลักมาจากดอกลำโพง และหากมีเสียงรองๆลงไป ที่สะท้อนกับผนังห้อง ก็ควรจะเบาและมีพลังงานหรือความคมชัดที่น้อยกว่า กรณีหากดังเท่ากัน หรือฟังเสียงออกจากหน้าดอกลำโพงไม่ชัดเจน สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ห้องมีความก้อง และเสียงที่ได้ยินนั้น ไม่ใช่เสียงกังวานแต่เป็นเสียงก้อง
ทำอย่างไรได้เสียงกังวาน
การทำให้เสียงจากชุดเครื่องเสียง มีความกังวานที่น่าฟังนั้น ส่วนหนึ่งมาจากชุดเครื่องเสียง และอีกส่วนสำคัญมาจากการจัดการกับสภาพอะคูสติกห้องฟัง เมื่อพิถีพิถันจัดการกับ 2 ปัจจัยดังกล่าวแล้ว ก็สามารถฟังเพลงได้อย่างไพเราะ การจัดการกับชุดเครื่องเสียงที่ดีและเหมาะสมเพียงอย่างเดียว ไม่สามารถทำเสียงที่ดีถ่ายทอดออกมาได้ หากจัดการกับห้องฟังได้ไม่เหมาะสมและไม่ดีพอ ไม่มีอะไรสำคัญไปกว่ากัน เพียงแต่ว่า นักเล่นต้องเข้าใจว่า ควรให้ความสำคัญกับอะไร ตำแหน่งไหน เพื่อให้ได้เสียงอย่างไร
ชุดเครื่องเสียง เลือกชุดและอุปกรณ์ที่เหมาะสม ไม่ให้ชุดเครื่องเสียงเน้นเด่นไปที่การกระจายเสียงที่กว้างเกินไป ควรมีทั้งเนื้อเสียง โฟกัสกลุ่มก้อนชิ้นดนตรี และความกว้างในการกระจายเสียง ผสมกันไปในอุปกรณ์แต่ละส่วน ทั้งอุปกรณ์หลักและอุปกรณ์เสริม หากเลือกชุดเครื่องเสียง โดนเน้นบุคลิกเสียงที่กระจายกว้าง โดยเฉพาะลำโพงที่มีมุมกระจายเสียงที่กว้าง โดยไม่มีเนื้อเสียง โฟกัสเสียงเข้าไปผสม อาจจะต้องไปแก้ไขหรือปรับแต่งสภาพอะคูสติกห้องช่วย ในเรื่องการซับเสียงเพิ่มให้มีความเหมาะสม
อะคูสติกห้อง เมื่อได้ชุดเครื่องเสียงครบถ้วนแล้ว ลองพิจารณาดูว่า เสียงของชุดนั้นบุคลิกเสียงเป็นอย่างไร หากมีสมดุลของเนื้อเสียง โฟกัสกลุ่มก้อนชิ้นดนตรี เหมาะสมกับความกว้างของการกระจายเสียง ก็สามารถปรับแต่สภาพอะคูสติกได้ตามความเหมาะสม หากชุดที่ใช้มีบุคลิกเสียงที่ค่อนข้างไปทางสดและเปิดเผย กระจายเสียงได้กว้าง ก็ควรเพิ่มการซับเสียงเพื่อให้ได้สมดุลของเสียงที่เหมาะสม ส่วนการจะซับเสียงส่วนไหนของห้อง ด้วยวัสดุชนิดอะไรนั้น ต้องพิจารณาจากสภาพอะคูสติกและวัสดุที่นำมาใช้เป็นสำคัญ ข้อสำคัญอยู่ที่ ควรรู้ก่อนว่าห้องเป็นอย่างไร ชุดเครื่องเสียงให้บุคลิกเสียงแบบ แล้วต้องเอาอุปกรณ์อะไรมาใส่เข้าไป ในตำแหน่งไหน เพื่อซับเสียงในย่านใด
เทคนิคการฟังเสียงขั้นพื้นฐาน ต้องฟังแยกให้ออกว่าเสียงที่ฟังอยู่นั้น เป็นเสียงที่ก้องสะท้อน หรือเป็นเสียงที่มีความกังวานน่าฟัง เมื่อแยกออกและเข้าใจแล้ว ก็จะสามารถพัฒนาไปสู่การฟังในขั้นต่อๆไปได้ อยากฝากสักหน่อยกับการแก้ไขสภาพอะคูสติกห้องฟัง ไม่ควรซื้ออุปกรณ์ที่ได้รับความนิยม มาใส่ๆให้สวยงาม ตามตำแหน่งที่เขานิยมติดตั้งกัน โดยยังไม่รู้ไม่เข้าใจสภาพอะคูสติกห้องฟังรวมถึงบุคลิกชุดเครื่องเสียงที่ใช้ ราวกับไปทานก๋วยเตี๋ยวที่ใส่เครื่องปรุงไปก่อนที่จะชิมรสชาติ ทั้งหมดนี้เป็นความพิถีพิถันในการเล่นเครื่องที่จะทำให้ฟังเพลงได้อย่างไพเราะครับผม
