ช.ชิดชล
“นักเล่นทุกวันนี้ ฟังเพลงหยาบ เล่นเครื่องเสียงอย่างไร้ศิลปะและความประณีต” คำกล่าวของอาจารย์เคยบอกเอาไว้ เมื่อ 10 ปีก่อน ยังคงได้ยินชัดเจนเสมอ และคำกล่าวนั้น ยิ่งชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ เมื่อมองไปที่วงการเครื่องเสียงในปัจจุบัน
ทฤษฎีใหม่หรือหลักการที่ถูกคิดค้นขึ้น เพื่อรองรับ หรือตอบสนองความต้องการเฉพาะตนหรือเฉพาะกลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นเหตุผลหรือหลักการ เพื่อรองรับการขาย อ้างอิงเพื่อให้ขายสินค้าได้ ให้ได้มูลค่าที่แพงขึ้น เพื่อให้สินค้านั้น ดูมีคุณค่าขึ้นมา หรือเพื่อให้คุณภาพของเครื่องเสียงนั้น ดีขึ้น ก็สุดแล้วแต่ กาลเวลา การนำไปใช้งาน การเห็นผลอย่างแท้จริงนั้น จะเป็นเครื่องพิสูจน์ของทฤษฎีนั้นๆว่า เป็นของจริงหรือเป็นสากลหรือไม่ หากเป็นเพียงทฤษฎีที่จัดตั้งขึ้นเพื่อเฉพาะกิจ ไม่นานก็จะเลือนหายไปตาลกาลเวลา หากเป็นทฤษฎีที่เป็นจริง เห็นผล และมีความเป็นสากล กาลเวลาก็มิอาจกลืนกินทฤษฎีนั้นได้ และจะทำให้ทฤษฎีนั้น เป็นกฎเกณฑ์ขึ้นมาแทน
นักเล่นทุกท่านครับ ทุกวันนี้ท่านเล่นเครื่องเสียง มีชุดเครื่องเสียง ซื้อหาอุปกรณ์เครื่องเสียง มาเพื่ออะไรกันครับ…
แน่นอนว่าทุกท่านก็ต้องตอบว่า ซื้อมาฟังเพลงซิ ฟังความไพเราะของบทเพลงที่หลากหลาย เปลี่ยนแผ่นเปลี่ยนเพลงฟังไปเรื่อย ตามแต่อารมณ์สุนทรีย์ในตอนนั้น ทอดกายปล่อยใจไปตามอรรถรสของบทเพลง คงไม่ได้ซื้อเครื่องเสียงหรือมีชุดเครื่องเสียง เพื่อการโชว์เป็นเครื่องประดับ หรือใช้เป็นเครื่องประดับ หรือไม่ใช่ใช้ฟังเพลงเพียงไม่กี่แผ่น หรือฟังได้ไม่กี่เพลง และเป็นเพลงที่เขานิยมเปิดกัน แบบนั้นไม่นานก็เบื่อ ไม่รับรู้คุณค่าที่แท้จริงของชุดเครื่องเสียง ไม่ได้อรรถรสของการฟังเพลงครับ
จากประสบการณ์ที่อยู่วงการเครื่องเสียง ผมพบเจอนักเล่นหลากหลาย ขอนำมาเล่าสู่กันฟัง และจัดเข้ากลุ่ม เพื่อให้เข้าใจและเห็นภาพโดยง่ายนะครับ
นักเล่นประเภท ฟังกันที่เครื่องเสียง (เปลี่ยนเครื่องแต่รู้บุคลิกเสียงแค่เครื่อง)
ฟังกันที่บุคลิกของเครื่องเป็นหลัก ด้วยการเปลี่ยนเครื่อง สลับฟังไปเรื่อยๆ สามารถรู้บุคลิกเสียงแต่ละเครื่องได้ วิเคราะห์แจกแจงเครื่องได้ มักจะฟังกันเป็นกลุ่ม ฟังแล้ววิจารณ์กัน ผิดบ้าง ถูกบ้าง ว่ากันไปตามแต่ประสบการณ์ ฟังถูกเพราะรู้หลักวิธีการเล่นเครื่องนั้นๆ ว่าทำอย่างไรจะแสดงคุณภาพที่แท้จริงออกมา ฟังผิดเพราะแยกไม่ออกว่า เสียงเครื่องหรืออุปกรณ์นั้นๆ หรือเป็นเสียงจากภาพรวมทั้งชุดเครื่องเสียง หรือนำไปใช้งานได้อย่างไม่เต็มประสิทธิภาพ เรียกว่ารู้เล่นเครื่องเสียง แต่ไม่รู้คุณค่าในการเล่น
เล่นกันแบบนี้ก็มีความสุข สนุกไปกับการลองฟังลองเล่น แต่ก็แนะนำว่า ให้ลองให้ถึงประสิทธิภาพเครื่องนั้นๆ อย่างแท้จริง เล่นให้เห็นคุณค่า ทั้งการจัดวาง เครื่องเคียง สภาพอะคูสติกห้อง ช่วงการเบิร์นอิน หรือการเปิดอุ่นเครื่องก่อนการลองฟัง เพราะความพิถีพิถันเหล่านี้ จะทำให้การเล่นเครื่องเสียงแบบนี้ สนุกขึ้น แถมได้เพิ่มทักษะการฟังเพลง เพิ่มทักษะการเซทอัพเรื่องเสียงอีกด้วย
นักเล่นประเภท ฟังกันที่ความคมชัด (อย่างเดียว)
นักร้องสมัยนี้ร้องกันที่ความชัด การเอื้อน ลูกคอ เสียงหลบ เรียกว่าได้ยินกันครบทุกเวทีประกวดต่างๆ หรือนักร้องอาชีพ ที่เน้นความชัดในประเด็นนี้ แต่นักร้องสมัยก่อนร้องกันที่การเข้าถึงอารมณ์ของเพลง ความเข้าใจในเนื้อหาสาระของบทเพลงที่ประพันธ์ หรือกลั่นออกมาจากใจ ด้วยเสียงตนเองที่เป็นธรรมชาติ ไม่ต้องบีบเค้นระดับเส้นเลือดที่คอขึ้นเกร็ง ท่านผู้อ่านคิดว่าแบบใดน่าฟังกว่ากันครับ ตอนแรกความคมชัดจะดึงดูดให้เราสนใจ ติดตาม หรือชวนให้ฟังแบบติดหูได้โดยง่าย แต่ฟังนานๆไปไม่กินใจ ไม่เข้าถึงอารมณ์ของบทเพลง ก็คนร้องไม่เข้าถึง คนฟังจะไปเข้าถึงได้อย่างไรละครับ การเข้าถึงบทเพลงนี่ละครับ ทำให้บทเพลงเก่าๆ ยังคงมีความไพเราะ มีคุณค่าน่าฟัง แม้ว่าคุณภาพเสียง การบันทึก ลดทอนไปบ้างก็ตาม
เครื่องเสียงที่ถ่ายทอดบทเพลงออกมา ก็ไม่ต่างกับนักร้อง ร้องเพลงครับหากถ่ายทอดออกมาด้วยความคมชัดเพียงอย่างเดียว มิติเสียงกว้าง เดินหน้า ก็ฟังตื่นเต้น น่าสนใจ น่าซื้อหามาใช้งาน แต่พอฟังนานๆไป มีความชัดเพียงอย่างเดียว ขาดการทอดหางเสียง ขาดความกังวานสั้นยาวอย่างเหมาะสม ขาดเนื้อเสียงอบอุ่น ขาดน้ำหนักเสียงอ่อนแก่ ขาดการแยกมิติเสียง ระดับชั้นตื้นลึก รวมถึงบรรยากาศและรายละเอียดเสียงเล็กน้อยอันแผ่วเบา ซึ่งเสียงเหล่านี้เป็นเสน่ห์ให้กับการฟังเพลงได้อย่างไพเราะ ยาวนาน สามารถเสพย์อรรถรสของบทเพลงกันอย่างกินใจ
หากฟังกันที่ความชัด รายละเอียดที่เด่นนำ ไม่นานก็เบื่อ ไม่นานก็ล้า พาให้เปลี่ยนชุดเครื่องเสียงไปเรื่อยๆ สุดท้ายก็จะเลิกเล่นเครื่องเสียงไป เพราะมันไม่มีอะไรชัดไปกว่านั้นอีกแล้ว ซึ่งแตกต่างจากเล่นเครื่องเสียงด้วยศิลปะ ผสมศาสตร์เข้ากับความพิถีพิถัน ซึ่งนอกจากจะฟังเพลงได้นานไม่รู้เบื่อแล้ว ได้ได้เห็นคุณค่าของบทเพลง เครื่องเสียง และเล่นเครื่องเสียงได้นาน โดยไม่ต้องเปลี่ยนบ่อย ทั้งนี้อยากแนะนำให้นักเล่นที่ฟังเพลง ฟังเสียงที่ความคมชัดเพียงอย่างเดียว มาลองฟังเสียงที่มีเสน่ห์ มีศิลปะกันบ้าง ท่านจะได้สัมผัสกับคุณค่าในคุณภาพ ที่เครื่องเสียงมีให้นะครับ
นักเล่นประเภท ฟังกันที่ปริมาณ (เน้นปริมาณเข้าว่า)
เพิ่มปริมาณจนไปลดรายละเอียด เล่นเครื่องเสียงหรือฟังเสียงกันในแบบเคยชิน ไม่ฟังเสียงเดิมๆที่มีอยู่ ชอบการเสริมเติมแต่ง ให้ได้ปริมาณอย่างที่ต้องการ ไม่ว่าจะเป็นเสียงทุ้ม เสียงกลาง หรือเสียงแหลม เรียกว่าไม่รู้น้ำเสียง คุณภาพการเล่น การบันทึก แบบดั้งเดิม ที่เพลงนั้นนำเสนอออมา เปรียบให้เห็นภาพก็คือ ไปทานร้านก๋วยเตี๋ยวระดับตำนาน พอชามมาถึงโต๊ะ ก็จัดน้ำปลา พริก น้ำตาล น้ำส้ม ระดมกันเข้าไปด้วยความเคยชิน จนไม่รู้รสชาติความอร่อยแบบดั้งเดิม ที่ควรจะต้องลองดมกลิ่นเครื่องเทศ ลองชิมรสชาติที่กลมกล่อมจากต้นตำหรับเสียก่อน
ทั้งเล่นเครื่องเสียงหรือทานแบบนั้น คือความเคยชิน เอาความชอบส่วนตัวเข้าว่า ถามว่าผิดไหม ก็ต้องตอบว่าไม่ผิด เพราะความชอบของแต่ละท่านไม่เหมือนกัน เงินที่หามาได้และการใช้จ่ายก็แตกต่างกัน แต่เพื่อเพิ่มคุณค่าในการเล่นเครื่องเสียง เพิ่มมูลค่าและความคุ้มราคาให้กับชุดเครื่องเสียง ลองฟังเสียง ลองปรับแต่ง ลองใช้งาน อย่างเหมาะสม อย่างที่ควรจะเป็นก่อนดีไหมครับ ก่อนที่จะเพิ่มอุปกรณ์ทั้ง เสริมเสียงทุ้ม เสริมความถี่ต่ำ เสริมเสียงแหลม เสริมไปปลาย เพราะถ้าหากต้องการเสริมแบบนั้นจริงๆ อีกหน่อยคงต้องเสริมนักร้อง มาร้องสดๆ เสริมให้เสียงกลางมีความคมชัดอยู่ตรงกลาง เป็นแน่แท้ แต่ก็ต้องแก้ต่างกับคนที่บ้านให้ดีนะขอรับ
นักเล่นประเภท ฟังคุณภาพเสียงอย่างมีศิลปะ
มาถึงนักฟังประเภทสุดท้าย ที่ยังคงหลงเหลือในวงการเครื่องเสียง บางท่านถูกค่อนขอดว่า นักฟังหัวโบราณ นักฟังที่ไม่เปิดใจ นักเล่นนักฟังประเภทนี้มักเก็บตัว (แต่ไม่เจ็บตัว) มีชุดเครื่องเสียงที่เหมาะสม ในห้องฟังที่จัดสภาพอะคูสติกได้อย่างลงตัว ใช้ศิลปะและประสบการณ์ในการเล่น ไปเดินตามงานเครื่องเสียง ก็เงียบๆ ไม่พูดวิจารณ์อะไรมากมาย (ทั้งที่ฟังเก่ง) เลือกเดินหาซื้อแผ่นมาฟังเพลง เลือกบทเพลงที่ชื่นชอบ หรืออาจจะซื้อเครื่องเคียงเล็กน้อย มาปรับแต่งชุดที่ตนเองอย่างเหมาะสม นักเล่นประเภทนี้เสียเงินน้อย แต่มีความสุขมาก ประสบการณ์การและทักษะการฟังเพลงสูงมาก (แต่พูดน้อย) นักเล่นประเภทนี้บางท่านมีทักษะการฟังเพลงดีกว่านักฟังเครื่องเสียงมืออาชีพด้วยซ้ำ
ข้อสังเกตของคนที่มีความสุขในการฟังเพลงคือ ไม่ต้องใช้เครื่องเสียงราคาแพง หรือถ้าใช้เครื่องเสียงราคาแพง ก็ใช้ในแบบรู้คุณค่า รู้ศิลปะการจัดชุดเครื่องเสียง การจัดวาง ความเหมาะสม และสภาพอะคูสติกห้อง ใช้ประสบการณ์เหล่านั้นในการฟังเพลง ปรับจูน จนทักษะการฟังเพลงเพิ่มพูน เสียงเงินแน่นอน แต่จ่ายในแบบที่คุ้มค่า ไม่ถูกหลอกหรือหลงประเด็นหรือหลงเสียงต่างๆ ได้โดยง่าย และพวกเขาเข้าใจคำกล่าวที่ว่า ศิลปะไม่ต้องแพง หรือแพงในแบบที่มีคุณค่า
ห้องหนึ่งที่ชุดเครื่องเสียงพอเหมาะอย่างเหมาะสม แต่มีแผ่นเพลงหลากหลายมากมาย กองเท่าภูเขา ช่างน่าอิจฉาท่านเจ้าของห้องที่มีความสุขจริงๆ อีกห้องเครื่องหลักและเครื่องเคียงอัดแน่นเต็มห้อง ส่วนแผ่นหรือเพลงนับได้ไม่ถึงหลักสิบ ช่างน่าเสียดายมูลค่า คุณค่า อรรถรส ที่ชุดเครื่องเสียงนั้นจะถ่ายถอดออกมาจริงๆ ครับ
ท่านผู้อ่านไม่ต้องตอบผมนะครับว่า ท่านผู้อ่าน เล่นหรือฟังเครื่องเสียงแบบไหน แต่จงเลือกให้เหมาะสม ในแนวทางที่ใช่สำหรับแต่ละท่าน อย่าหลงทาง หลงประเด็น หลงใหลไปกับเสียงที่ตื่นเต้น ขอให้มีสติในการเล่นเครื่องเสียงว่างั้นครับ แล้วท่านจะมีความสุขในฐานะ นักเล่นเครื่องเสียง และมีความสุขในการฟังเพลง โดยไม่ต้องเปลี่ยนสถานะแต่อย่างใด
