มงคล อ่วมเรืองศรี
บทความนี้นำคำตอบมามอบให้ครับ…
…แม้ว่า LS3/5A จะเป็นลำโพงตัวกระจ้อยที่ให้เสียงดี-มาก แต่นี่ก็มิใช่ว่าจะเป็นลำโพงเสียงมหัศจรรย์ บางคนอาจต้องหาซับวูฟเฟอร์มาช่วยเสริมช่วงความถี่ต่ำของมันซะด้วยซ้ำ ทว่าด้วยเหตุใด? ที่ทำให้ LS3/5A กลายเป็นตำนานแห่งลำโพงตัวจ้อย ที่ใครต่อใครในวงการผู้ผลิตลำโพงต่างดำเนินรอยตาม วิศวกรและนักออกแบบของบริษัทผู้ผลิตลำโพงชั้นนำต่างหนีไม่พ้นที่จะต้องเคยผ่านประสบการณ์การฟัง LS3/5A บางคนอาจถึงขั้นหลงใหลมันเสียด้วยซ้ำ กระทั่งพูดได้ว่า LS3/5A คือลำโพงที่กลับฟื้นคืนชีพ – LS3/5A Never Die !
ด้วยความที่ LS3/5A เป็นลำโพงขนาดเล็ก มิติความสูง 12 นิ้ว หน้ากว้าง 7.5 นิ้ว และลึก 6.25 นิ้ว ปริมาตรภายในแค่ 5 ลิตร จึงมีเสียงปลอมปนจากตัวตู้ที่น้อยมากๆ บวกกับระบบตัวตู้ที่ปิดสนิทแบบ sealed box จึงไร้ซึ่งเสียงปรับจูนของท่อเปิด (port) มาช่วยเสริมช่วงเสียงเบส “LS3/5A” จึงให้เสียงอันเที่ยงตรง-แม่นยำ สมศักดิ์ศรีลำโพงมอนิเตอร์ชั้นดี ซึ่งก็คงต้องยกความดีเด่นให้กับความเก่งฉกาจของ BBC Research Department ที่เป็นจุดตั้งต้นของความเป็นตำนาน
…ย้อนกลับไปในช่วงต้นทศวรรษ 1970 ทาง BBC แห่งอังกฤษมีความต้องการลำโพงมอนิเตอร์ขนาดเล็กเพื่อใช้งานในสภาพแวดล้อมจำกัด ห้องคอนโทรลที่มีขนาดเล็ก อย่างเช่น รถโมบายสตูดิโอเคลื่อนที่-บันทึกเสียงนอกสถานที่ T. Sommerville และ D.E. Shorter แห่ง BBC Research Department จึงได้นำทีมทำการพัฒนา LS3/5 ขึ้นมาเป็นครั้งแรก โดยใช้ลำโพงมอนิเตอร์ขนาดเล็กที่พวกเขาเคยออกแบบไว้มาทดลองปรับขนาดเสียง โดยใช้วูฟเฟอร์ B110 ของ KEF ที่มีกรวย Bextrene อันล้ำยุค (นับเป็นครั้งแรกของ BBC ที่ใช้ตัวขับเสียงที่ตัวกรวยเป็นวัสดุพลาสสติกมิใช่กระดาษ) ร่วมกับทวีตเตอร์ T27 SP1032 ของ KEF เช่นกัน ตัวโดมเป็นโดมอ่อนแบบ Mylar-dome ทว่าต่อมาทาง KEF พบปัญหากับตัวขับเสียงจึงทำการแก้ไข-ปรับปรุงใหม่ อันนำไปสู่การออกแบบใหม่อย่างพิถีพิถันที่ดำเนินการโดย H.D. (Dudley) Harwood จาก BBC Research Department ร่วมกับ Maurice E. Whatton และ R.W. Mills จาก BBC Designs Department นำไปสู่ความเป็น “LS3/5A” ในเวลาต่อมา
H.D. Harwood หัวหน้าหน่วย RD ของ BBC ผู้มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญด้านงานออกแบบระบบลำโพงระดับสูง พิสูจน์ด้วย article ที่ตัวเขาได้บันทึกไว้เป็น research paper มากมายกว่า 50 เรื่องราว (ภายหลังเขาได้ลาออกจาก BBC มาก่อตั้ง Harbeth Audio Ltd ที่มี Alan Shaw เป็น Designer) ทั้ง H.D. (Dudley) Harwood, Maurice E. Whatton และ R.W. Mills จึงนับเป็นผู้มีคุณูปการต่อ “LS3/5A”
ทั้งนี้ทาง BBC ได้ขายลิขสิทธิ์การออกแบบ “LS3/5A” ให้กับ commercial manufacturers จำนวน 3 บริษัทด้วยกันในช่วงแรก ได้แก่ Swisstone, Rogers และ Chartwell ตามมาด้วย Harbeth (ก่อตั้งโดย Dudley Harwood), Spendor (ก่อตั้งโดย Spencer Hughes อดีตวิศวกรของ BBC ซึ่งเคยเป็นหัวหน้าวิศวกรของ acoustic scaling speaker), Goodmans และ Audiomaster (หัวหน้าวิศวกรคือ Robin Marshall ซึ่งเคยทำงานในแผนกวิจัยของ BBC ก่อนที่จะมาก่อตั้ง Epos และไปสิ้นสุดที่ Harman Interrnational) ในช่วงหลัง …กระนั้นตามข้อมูลที่บันทึกไว้ได้มีการ reworking ปรับปรุงใหม่เพียง 2 ครั้ง – ครั้งแรกในปี 1988 คือ การนำ LS3/5A กลับคืนมาตามค่าสเปคฯเดิม (original specifications) และครั้งล่าสุด ดำเนินการโดย Stirling Broadcast ซึ่งมิได้ใช้ตัวขับเสียงตามค่าสเปคฯเดิม (เป็นเพราะว่า ตัวขับเสียงของ KEF ดั้งเดิมนั้นเลิกผลิตไปนานแล้ว) ภายใต้ชื่อ Stirling’s LS3 / 5A V2
น่าคิดที่ว่า เหตุใดลำโพงเกือบทั้งหมดในช่วงปี 1960 และ 1970 จึงฟังดูเก่าตามยุคสมัย ในขณะที่ LS3/5A ยังคงเป็นดีไซน์ที่แข่งขันได้ …บางทีอาจเป็นความจริงที่ว่า LS3 / 5A ตั้งใจให้เป็นลำโพงมอนิเตอร์ชั้นยอด (แม้ว่าลำโพงมอนิเตอร์ระดับมืออาชีพจำนวนมากจะมีสีสันมากกว่าการออกแบบลำโพงใช้งานในบ้านชั้นดี) …บางทีอาจเป็นการรวมตัวของความสามารถพิเศษด้านวิศวกรรมแห่งวิทยาการลำโพงของ BBC ในช่วงต้นทศวรรษ 1970 …บางทีอาจเป็นเพราะการออกแบบนั้นทำออกมาได้ไร้ที่ติ และเป็นชิ้นงานผิดปกติของวงการ …แต่ไม่ว่าจะเป็นด้วยเหตุใดก็ตามที “LS3 / 5A” ก็ยังอยู่ยงคงกระพันมาจนถึงปัจจุบัน อย่างไม่เก่าหรือล้าสมัยเลย – น่าทึ่งจริงๆ
to be continued…
