ช.ชิดชล
ทำไมเราฟังเครื่องเสียง ไม่เหมือนที่คนอื่นเขาฟังกัน ทำไมเราฟังเสียงไม่ต่างกันเลย แต่คนอื่นเขาฟังว่าต่างและบรรยายได้อย่างละเอียด ทำไมเราฟังช้า นานกว่าจะรับรู้ แต่คนอื่นเขาฟังไม่นานแล้วรู้ความแตกต่างอย่างละเอียด ทำไมอุปกรณ์เสริมต่างๆหรือเทคนิคการเล่นเครื่องเสียงต่างๆที่คนอื่นเขาฟังออก แต่เราฟังไม่ออก ไม่เห็นคุณค่า แล้วเหมารวมว่ามันคือไสยศาสตร์ ไม่ใช่วิทยาศาสตร์ ทุกอย่างมีที่มาที่ไป มีขั้นตอนในการรับรู้รับฟัง ขอเพียงท่านเปิดใจลองอ่านบทความนี้ พร้อมวิเคราะห์ถึงเหตุผลว่า เราฟังไม่ออกด้วยเงื่อนไขใด
1 เหตุผลแรกที่ตัวเรา การฟังความแตกต่างของเสียงนั้น รับรู้ได้แตกต่างกันในแต่ละบุคคล แม้บางครั้งบุคคลเดียวกันในแต่ละครั้งฟังเสียงได้ไม่เหมือนกัน ซึ่งมีปัจจัยหลายอย่างมากที่ส่งผลต่อการรับฟัง ขอยกตัวอย่างปัจจัยหลักๆที่เคยพบเจอมา ทั้งกับตนเองและบุคคลอื่น เพื่อให้ได้พิจารณา
สภาพร่างกาย มีความพร้อมในการฟังหรือไม่ การนอนน้อย พักผ่อนน้อย ความเพลียเหนื่อยล้า หรือการเจ็บป่วย ส่งผลต่อการรับรู้ความแตกต่างของเสียง การใช้ชีวิตปกติที่อยู่กับเสียงดังตลอด ส่งผลให้การรับรู้เสียงที่แผ่วเบาลดลงไป ทำให้ไม่สามารถได้ยินรายละเอียดเล็กน้อยที่อ่อนแก่แตกต่างกันได้ สภาพการได้ยินของหู ที่มีความเสื่อมตามอายุหรือการใช้งาน เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ไม่ได้ยินในบางรายละเอียดเสียง การใช้ชีวิตในที่ค่อนข้างเงียบสงบ รวมถึงมีการฝึกฝนสมาธิและความจำที่ดี ส่งผลต่อการรับรู้ความเปลี่ยนแปลงของเสียงแม้เพียงเล็กน้อย หากสภาพร่างกายปกติ มีความพร้อม ก็สามารถฟังเสียงที่มีความแตกต่างกันได้ หากมีทักษะการฟังที่ดีพอ
ทักษะการฟัง ฟังให้มาก ฟังให้บ่อย ใช้หูในการฟังเสียงต่างๆรอบๆกาย เช่น คนพิการทางสายตามักมีการได้ยินที่พิเศษกว่าคนปกติ ทักษะการฟังนี้สามารถยกระดับพัฒนาให้เพิ่มพูน หรือฟังเก่งขึ้นได้ ขอให้ฟังบ่อยๆไม่ว่าจะเป็นการฟังเพลงที่เล่นสด ฟังดนตรีที่ไม่ผ่านเครื่องขยายเสียง ฟังชุดเครื่องเสียง ฟังการเปลี่ยนแปลงของอุปกรณ์เสริมต่างๆ หรือแม้แต่ ฟังสภาพห้องว่า ก้องหรือซับเสียงมากเกินไปหรือไม่ สิ่งเหล่านี้ช่วยให้ทักษะการฟังดีขึ้น เมื่อฟังดี มีประสบการณ์ที่มาก ก็สามารถฟังเสียงที่แตกต่างกันได้โดยง่าย
ประสบการณ์ในการเล่น ลองเล่นลองฟังเครื่องเสียงมาอย่างหลากหลายอุปกรณ์ ทั้งที่มีราคาสูงและราคาไม่สูง ทั้งเครื่องเสียงที่มีความพิถีพิถันในการผลิต ผลิตด้วยมือปริมาณน้อย และเครื่องเสียงที่ผลิตแบบอุตสาหกรรมทีละมากๆ เพราะเครื่องเสียงที่มีความแตกต่างกันเหล่านั้น มักจะถ่ายทอดเสียงในแบบที่มีความประณีต ละเอียดอ่อนแตกต่างกัน เป็นการฝึกฝนทักษะการฟัง การทำความเข้าใจกับเสียงที่มีความละเอียดอ่อน แยกต่างกับเสียงทั่วไปได้ เมื่อมีประสบการณ์ในการฟังที่มาก จะสามารถแยกความแตกต่างของเสียงในส่วนเล็กน้อยได้ หากประสบการณ์ไม่มาก ก็จะไม่รู้และไม่เข้าใจความแตกต่างของชุดเครื่องเสียง รายละเอียดเสียง และไม่เข้าใจถึงเสียงที่ประณีต ละเอียดอ่อน
2 เหตุผลที่ชุดและอุปกรณ์เครื่องเสียง หัวข้อนี้ว่ากันตามตรง ตามสภาพ หากชุดเครื่องเสียงราคาแต่ละอุปกรณ์หลักหมื่น แล้วใช้อุปกรณ์เสริมหลักแสน ก็คงได้ยินความเปลี่ยนแปลง แต่อาจจะไม่มากเท่ากับชุดเครื่องเสียงหลักแสน แล้วใช้อุปกรณ์เสริมที่เหมาะสมกันขณะเดียวกันชุดที่มีราคาสูงแต่ใช้อุปกรณ์เสริมระดับธรรมดา ก็คงฟังศักยภาพของชุดแพงๆนั้นไม่ได้ครบถ้วน ในการถ่ายทอดรายละเอียดเสียงต่างๆออกมาฉะนั้นชุดเครื่องเสียงทั้งอุปกรณ์หลักและเสริม มีความสำคัญต่อการฟังความแตกต่างของเสียง
อุปกรณ์หลักยังมีคุณภาพไม่ดี เครื่องเสียงที่มีคุณภาพดี มักใช้วัสดุที่มีคุณภาพดีในการผลิต ส่งผลต่อการใช้งาน ทั้งพละกำลัง ความเที่ยงตรง และคุณภาพในการถ่ายทอดเสียง หากต้องการฟังความแตกต่างของเสียง แต่ชุดและอุปกรณ์นั้น หากคุณภาพไม่ได้ดีในระดับหนึ่ง ก็ไม่สามารถถ่ายทอดความแตกต่างของเสียงออกมาได้อย่างชัดเจน และเมื่อเปลี่ยนไปใช้ชุดและอุปกรณ์ที่มีคุณภาพดีขึ้น ความแตกต่างของเสียง ที่ละเอียดอ่อนก็แสดงออกมาให้ได้รับรู้มากขึ้น คุณภาพวัสดุในการผลิต พละกำลัง ความเที่ยงตรง และความเพี้ยน เป็นเครื่องบ่งชี้ความเป็นมอนิเตอร์ของชุดเครื่องเสียง ว่าจะขี้ฟ้องความแตกต่างของเสียง ซึ่งแม้เพียงเล็กน้อยนั้น ออกมาได้หรือไม่
อุปกรณ์เสริมไม่มีคุณภาพ เมื่อมีอุปกรณ์หลักสำหรับชุดเครื่องเสียง ที่มีคุณภาพดีแล้ว อุปกรณ์เสริมเครื่องเคียงทั้งหมดควรมีคุณภาพดีด้วย ไม่อย่างนั้นการทำงานของอุปกรณ์หลัก การผ่านสัญญาณ การผ่านกระแสไฟ อีกทั้งเรื่องความนิ่งของการจัดวาง สภาพอะคูสติกห้องฟัง หากไม่มีอุปกรณ์เสริมคุณภาพดีอย่างเหมาะสม ชุดเครื่องเสียงที่ดีก็ไม่สามารถแสดงความแตกต่างของเสียงให้รับรู้ได้
คุณภาพเพลงที่ใช้ฟัง เชื่อไหมว่า เพลงที่บันทึกมาคุณภาพไม่ดีนั้น ทำให้เราไม่สามารถฟังเพื่อแยกเสียงต่างๆได้ เพราะเมื่อเพลงบันทึกมาไม่ละเอียดหรือชัดเจนเพียงพอ หรือมีการเพิ่มเสียงทุ้ม ใส่ความกังวานของเสียงกลาง หรือเพิ่มความเด่นของปลายแหลม สิ่งเหล่านี้ทำให้การแยกแยะเสียงเมื่อฟังด้วยบทเพลงเหล่านั้น ทำได้ยากขึ้น เมื่อต้นทางไม่มีคุณภาพ มีความเพี้ยน ก็ยากที่จะวัดคุณภาพเสียงโดยรวมของชุดเครื่องเสียง เพื่อการฟังแบบจับผิดได้
3 เหตุผลที่สภาพอะคูสติกและความพิถีพิถันในการเล่น การเอาชุดเครื่องเสียงที่ดี มีการใช้อุปกรณ์เสริมที่ลงตัว แต่สภาพห้องไม่เหมาะสม หรือไม่มีการปรับอะคูสติกเลย ซ้ำร้ายกว่านั้น อาจเป็นห้องที่มีสภาพไม่เหมาะสมกับการฟังเพลง ชุดเครื่องเสียงที่ดีจะไม่แสดงศักยภาพออกมามากนัก ฟังความเปลี่ยนแปลงของเสียงไม่ออก ความประณีตละเอียดอ่อนในการเล่นเครี่องเสียง ก็มีส่วนสำคัญมากในการฟังความแตกต่าง หากเล่นด้วยการใส่ใจรายละเอียดเล็กๆน้อยๆ ชุดเครื่องเสียงก็ถ่ายทอดเสียงที่มีความแตกต่างเล็กๆน้อยๆออกมาได้
ห้องที่ก้องมักไม่แสดงเสียงที่แท้จริง วงดนตรีที่ใช้เครื่องดนตรีที่ดีที่สุด เล่นกันอย่างมืออาชีพ แต่สถานที่เล่นไม่เหมาะสม เสียงก้องสะท้อนมั่วไปหมด หรือซับเสียงจนขาดบรรยากาศ ขาดหางเสียง คุณค่าและคุณภาพของวงดนตรีนั้นก็ลดลง เครื่องเสียงก็เช่นกัน หากอยากให้ชุดแสดงรายละเอียดเล็กน้อยอย่างแตกต่าง มีความขี้ฟ้องในการสลับปรับเปลี่ยนอุปกรณ์ต่างๆ ห้องฟังควรจัดการกับเสียงก้องสะท้อน ในแต่ละตำแหน่งอย่างเหมาะสม โดยที่ห้องนั้นต้องไม่ซับเสียงจนเกินไปด้วย
การจัดวางไม่มีระเบียบมักเพิ่มการรบกวน ตำแหน่งการวางอุปกรณ์แต่ละชิ้นในชุดเครื่องเสียงมีความสำคัญมาก เพราะส่งผลต่อการรบกวนกันในการทำงาน ทั้งจากแรงสั่นสะเทือน คลื่นรบกวนที่แผ่ออกมา รวมถึงการบิดงอสายในการเชื่อมต่อ ก็มีผลต่อการไหลของสัญญาณ เมื่ออุปกรณ์จัดวางอย่างเหมาะสม มีระยะห่างระหว่างเครื่อง มีระดับสูงต่ำที่เหมาะสม สัญญาณต่างๆเดินทางต่อเนื่องไม่ถูกรบกวน เสียงเพลงที่ได้ยินก็มีความชัดเจนขึ้น แยกแยะความแตกต่างของเสียงเล็กน้อยได้ดีขึ้น สามารถฟังถึงความเปลี่ยนแปลงทางเสียงได้อย่างชัดเจน
ความแข็งแรงมั่นคง ลดแรงสั่นสะเทือน นักเล่นเครื่องเสียงต่างยอมรับว่า แรงสั่นสะเทือนนั้น มีผลต่อคุณภาพเสียงเป็นอย่างมาก ทุกอุปกรณ์อ่อนไหวต่อแรงสั่นสะเทือนทั้งหมด มากน้อยขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ โครงสร้าง ไม่มีนักบอลคนไหนปั่นฟรีคิกได้โค้งสวยงามถ้าเขายืนบนพื้นที่ไม่แข็งแรงพอ เครื่องเสียงจะแสดงคุณภาพเสียงออกมาได้อย่างเต็มที่ หากไร้การรบกวนจากแรงสั่นสะเทือน ห้องฟัง พื้น เพดาน กำแพง ไม่แข็งแรงเพียงพอ ตำแหน่งวางอุปกรณ์ไม่แข็งแรงมั่นคง เสียงที่ได้ยินจากชุดเครื่องเสียง ก็จะเป็นเสียงที่มีแรงสั่นสะเทือนผสมมาเป็นความเพี้ยนด้วย ซึ่งทำให้การแยกแยะเสียงและรายละเอียด ทำได้ลดลง
ปัจจัยทั้งหมดที่กล่าวมา เป็นข้อควรพิจารณาเป็นอันดับต้นๆในการลองฟังเสียง แล้วฟังไม่ออก ฟังไม่เหมือนคนอื่นที่เขาฟังกัน หากเราทำเงื่อนไขเหล่านั้นได้อย่างดีพร้อมแล้ว ก็จะสามารถฟังความแตกต่างทางด้านเสียงได้ชัดเจนขึ้น แม้ลองปรับเปลี่ยนอุปกรณ์หรือทดลองอะไร ที่เกินกว่าวิทยาศาสตร์จะอ้างอิงได้ หรือมีทฤษฎีรองรับ ก็จะได้ยินรับรู้ความแตกต่าง หากไม่ได้ทำปัจจัยต่างๆ ที่กล่าวมา ให้เข้าเงื่อนไขในการฟังอย่างมีคุณภาพ แล้วฟังความแตกต่างของเสียงไม่ออก แบบนี้มีอีกปัจจัยหนึ่งที่จะต้องทำเสียก่อนอื่นใดคือ….. เปิดใจ ครับผม