Mongkol Oumroengsri
อีกทั้งระบบสเตอริโอ ก็มิใช่เป็นสัญญาณ Mono ที่สัญญาณเสียงจะเหมือนกันเด๊ะ 2 ช่องสัญญาณหรอกนะท่าน เพราะการเป็นสัญญาณ Mono 2 แชนแนลนั้นจะซ้อนทับกันสนิท …1+1 เท่ากับ 2 นั่นแหละครับ แต่ก็กลายเป็นว่า กำลังรับฟังสัญญาณเสียง Mono ที่ป้อนออกสู่ลำโพงซ้าย-ขวา โดยไม่มีการแยกช่องสัญญาณนั่นเอง
ดังนั้น ระบบสเตอริโอ จึงเป็นสัญญาณเสียง 2 แชนแนลที่แตกต่างกัน มีการแยกช่องสัญญาณซึ่งไม่เหมือนกันซะทีเดียวนักออกเป็นลำโพงซ้าย-ขวา ทำให้เกิดการรับรู้ถึงจินตภาพเสียงสเตอริโอ …จริงอยู่ บางท่านอาจจะบอกว่า การรับฟังเสียงโมโน ก็อาจให้การรับรู้ถึงความตื้น-ลึก หรือ มีระยะห่างของเสียงต่างๆ แต่ก็จะมิอาจระบุตำแหน่งแห่งของจินตภาพเสียงได้ว่า อยู่ตรงไหนในสภาพเวทีเสียงของระบบสเตอริโอ …ถูกละครับ เสียงโมโนจะมิสามารถทำให้ผู้ฟังรับรู้ได้ถึงสภาพเวทีเสียง หรือ soundstage และแม้กระทั่งจินตภาพเสียง หรือ image ที่แน่ชัด
ระบบสเตอริโอนั้นจะทำให้ผู้ฟังรับรู้ได้ถึงสภาพเวทีเสียง (soundstage) และ จินตภาพเสียง (image) นั่นเป็นเพราะระบบสเตอริโอมีความต่างกันของสัญญาณเสียงซ้ายและสัญญาณเสียงขวา (รวมถึงค่าเฟส) …ลองนึกดูนะครับ เวลาที่เรารับฟังเสียงในธรรมชาติ การมีสองหูของเราทำให้เรารู้ได้ว่า เสียงนั้นๆ อยู่ห่าง หรือว่าอยู่ใกล้จากตัวเรามาก-น้อยประมาณไหน เนื่องเพราะเสียงจากนก จากแมลง จากคนเดิน จากรถวิ่ง จากน้ำไหล จากฟ้าผ่า ฯลฯ ล้วนต้องเดินทางเข้าสู่หูทั้งสองข้างของเรานั่นแหละ ทว่าด้วยช่วงค่าเวลา (timing) ที่ต่างกัน – เสียงที่อยู่ใกล้ด้านขวาของเราก็จะเดินทางเข้าสู่หูด้านขวา แต่จะใช้เวลาอีกนิดหนึ่งจึงจะเดินทางเข้าสู่หูด้านซ้าย ซึ่งช่วงเวลาที่ต่างกันในการรับรู้ของหูซ้ายกับหูขวานี่แหละครับ ที่สมองจะตีความก่อให้เกิดการรับรู้ของสภาพเวทีเสียง (soundstage) และ จินตภาพเสียง (image)
ลองนึกดูอีกหน่อยนะครับ ถ้าเราเอาอะไรอุดหูซ้ายไว้ แล้วฟังด้วยหูขวา (หรือว่าในทางกลับกัน) เราจะรู้สึกเหมือนว่า ได้ยินอะไรไม่ชัด ไม่สามารถรับรู้ได้ถึงระยะห่างของเสียงที่รับฟัง การมีสองหูของเราจึงช่วยให้เรารับรู้ได้ถึงตำแหน่งแห่งที่ รวมถึงความใกล้-ไกลของเสียงนั้นๆ ซึ่งในการรับฟังเพลงและดนตรีที่เป็นเสียงโมโน เรา-ท่านอาจฟังได้แค่ความเป็นเสียง อิ่มฉ่ำหรือไม่ รับรู้ได้ว่าไพเราะ-ไม่ไพเราะ และรู้สึกได้เข้าถึงห้วงอารมณ์ก็จริง แต่จะเข้าไม่ถึงซึ่งบรรยากาศแท้จริงของเพลงและดนตรีที่รับฟัง ในมุมกลับกัน หากเราเอาสัญญาณเสียงระบบสเตอริโอมาทำให้เป็นโมโน เรา-ท่านก็จะรู้สึกเหมือนกับว่า เพลงและดนตรีที่รับฟังนั้นอับทึบ ไม่สดใส ขาดความกระจ่าง นั่นเป็นเพราะอะไรบางอย่างที่มีอยู่ในสัญญาณเสียงสเตอริโอ ซึ่งเมื่อถูกรวมเข้าด้วยกัน ได้ถูกหักล้างกันไป หรือถูกเสริมกันเข้า แตกต่างไปจากการรับฟังสัญญาณเสียงโมโนที่ป้อนออกสู่ลำโพงสองตัว
อีกอย่างหนึ่งนั้น ผมอยากจะบอกว่า ต้องเช็คการเสียบต่อสายสัญญาณแชนแนลซ้าย-ขวาให้ดี อย่างให้สลับกัน ไม่งั้นจบเห่ครับ …การแยกเสียงซ้าย-ขวาสลับกัน ฟังแล้วจะมึน สังเกตไหมว่า เวลาเราฟังแผ่นระบบสเตอริโอ แต่กดปุ่ม Mono ที่แอมป์เพื่อให้สัญญาณเสียง 2 ช่องสัญญาณ (ซ้าย-ขวา) จะได้มารวมกันเป็นหนึ่งเดียวแน่นๆ แบบเดียวกับที่เราฟังแผ่นโมโนแท้ๆ นั้น มันไม่ใช่ นั่นเพราะระบบเสียงสเตอริโอมันมิใช่สัญญาณเสียงซ้าย-ขวาที่เหมือนกัน สัญญาณเสียงซ้าย-ขวามีการเล่นเฟสกัน มิได้เหมือนกันเป๊ะๆ อย่างที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ดังนั้นเราจึงฟังแล้วไม่ได้ความสดใสอย่างที่เราฟังในระบบเสียงสเตอริโอจริงๆ
การเสียบต่อสายสัญญาณแชนแนลซ้าย-ขวาสลับกัน (ซ้าย-ไปเข้าขวา / ขวา-ไปเข้าซ้าย) แทนที่เสียงจะรวมตัวกันเพื่อสร้างมิติเสียงอย่างถูกต้องของระบบสเตอริโอ แต่กลายเป็นเสียงถูกฉีกออกจากกัน มิติเสียงจึงมิอาจเกิดขึ้นได้อย่างที่ควรจะเป็น ลองนึกดูกลองชุดนะครับ เราบันทึกเสียงระบบสเตอริโอ สแนร์อยู่ขวา ฉาบอยู่ซ้าย มีกระดิ่งลมไล่จากซ้ายไปขวา แต่ถ้าการเสียบต่อสายสัญญาณแชนแนลซ้าย-ขวาสลับกัน ก็จะกลายเป็นว่า สแนร์ไปอยู่ซ้าย ฉาบมาอยู่ขวา กระดิ่งลมไล่จากขวาไปซ้าย ฟังแล้วแปลกๆ การแยกช่องสัญญาณขาดความต่อเนื่อง-กลมกลืนกัน ไม่เป็นธรรมชาติอย่างที่ควรจะเป็นตามที่บันทึกเสียงไว้
Image ที่ผมชอบที่จะแปลความว่า จินตภาพเสียง กับ Soundstage ซึ่งหมายถึง สภาพเวทีเสียงนั้น ล้วนเกิดขึ้นได้จากสัญญาณเสียงสเตอริโอที่มีความเหมือนกันหรือต่างกัน 2 สัญญาณมาซ้อนทับกันอย่างถูกต้อง – สัญญาณเสียง 2 สัญญาณที่เหมือนกันเป๊ะเมื่อมาซ้อนทับกันก็จะกลายเป็นความเข้มของเสียงบางเสียงที่เพิ่มขึ้น สัญญาณเสียง 2 สัญญาณที่ต่างกัน ก็จะเกิดการหักล้างกัน ทำให้ความเข้มของเสียงบางเสียงนั้นจางลงไป กลายเป็นความตื้น-ลึกของเสียงนั้นๆ ทั้งจินตภาพเสียงและสภาพเวทีเสียงจึงเกิดขึ้นได้จากความเหมือนและความต่างกันของสัญญาณเสียง 2 ช่องสัญญาณ ดังนั้นเสียงสเตอริโอจึงมิใช่เสียงโมโน 2 ช่องสัญญาณ …ฟันธง !